Hoe formatief evalueren centraal staat in cursussen voor docenten voortgezet onderwijs

Geplaatst op 18 oktober 2024

Het voortgezet onderwijs is een dynamische omgeving waarin docenten voortdurend streven naar verbetering van hun didactische vaardigheden. Een van de belangrijkste tools die docenten kunnen inzetten om het leerproces van hun leerlingen te optimaliseren, is formatief evalueren. Deze vorm van evaluatie is tegenwoordig een vast onderdeel van veel cursussen voor docenten voortgezet onderwijs. In deze tekst bespreken we waarom formatief evalueren zo’n waardevol instrument is en hoe het je kan helpen je lessen te verbeteren. 

Wat is formatief evalueren? 

Formatief evalueren is een beoordelingsmethode waarbij de nadruk ligt op het leerproces en niet op het eindresultaat. In plaats van een toets of examen aan het einde van een periode, richt formatief evalueren zich op het continu monitoren van de voortgang van de leerlingen. Dit geeft docenten de mogelijkheid om hun lesstof tussentijds aan te passen en in te spelen op de specifieke behoeften van hun leerlingen. 

Tijdens cursussen voor docenten voortgezet onderwijs leer je hoe je formatieve evaluatie kunt integreren in je dagelijkse lessen. Dit omvat het stellen van leerdoelen, het regelmatig verzamelen van feedback en het aanpassen van je onderwijs op basis van deze feedback. Zo kun je als docent een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van je leerlingen, door hen stap voor stap te begeleiden naar hun leerdoelen. 

Waarom formatief evalueren zo belangrijk is 

In het voortgezet onderwijs is het belangrijk dat leerlingen niet alleen de leerstof begrijpen, maar ook actief betrokken zijn bij hun eigen leerproces. Formatief evalueren biedt hiervoor een uitstekende oplossing. Het geeft leerlingen inzicht in waar ze staan en wat ze nog moeten verbeteren. Tegelijkertijd krijg jij als docent een duidelijk beeld van de voortgang van je klas. 

Een groot voordeel van formatief evalueren is dat het gericht is op groei. Leerlingen ontvangen feedback die hen helpt hun leerdoelen te bereiken, zonder dat er meteen een cijfer aan verbonden is. Dit vermindert de stress die vaak gepaard gaat met summatieve evaluaties, zoals toetsen of examens, en creëert een leeromgeving waarin fouten maken gezien wordt als een kans om te leren. 

Cursussen voor docenten voortgezet onderwijs 

Veel scholen bieden tegenwoordig cursussen voor docenten voortgezet onderwijs aan waarin formatief evalueren een belangrijk thema is. In deze cursussen leer je hoe je op een effectieve manier formatieve evaluaties kunt ontwerpen en toepassen. Dit kan variëren van het gebruik van korte quizzen tot het organiseren van klassikale discussies waarin leerlingen feedback geven aan elkaar. 

Een van de belangrijkste onderdelen van deze cursussen is het leren stellen van duidelijke leerdoelen. Door deze doelen helder te communiceren naar je leerlingen, weten zij wat er van hen verwacht wordt. Vervolgens leer je tijdens de cursus hoe je tussentijdse evaluaties kunt inzetten om te controleren of die doelen worden behaald. Het resultaat is dat je je lessen voortdurend kunt bijsturen op basis van de voortgang van je leerlingen. 

Daarnaast leer je in een cursus hoe je de feedback die je geeft kunt structureren. Goede feedback is specifiek, constructief en gericht op het proces in plaats van het resultaat. In veel cursussen voor docenten wordt aandacht besteed aan het formuleren van feedback die niet alleen informatie geeft over wat beter kan, maar die ook de motivatie van de leerling versterkt. 

Voorbeelden van formatieve evaluatie in de klas 

Er zijn tal van manieren waarop je formatieve evaluatie kunt integreren in je lessen. Tijdens een cursus voor docenten voortgezet onderwijs leer je verschillende technieken die je direct kunt toepassen in je klas. Denk bijvoorbeeld aan het gebruik van exit-tickets aan het einde van een les. Hiermee laat je leerlingen in één zin opschrijven wat ze die les geleerd hebben of waar ze nog vragen over hebben. Dit geeft jou als docent snel inzicht in welke leerlingen de stof goed begrepen hebben en wie nog extra uitleg nodig heeft. 

Een ander voorbeeld is het gebruik van peer-assessment, waarbij leerlingen elkaars werk beoordelen. Dit helpt hen niet alleen kritisch naar hun eigen werk te kijken, maar ook om te leren van hun klasgenoten. In een cursus leer je hoe je deze methoden op een effectieve manier kunt begeleiden, zodat ze optimaal bijdragen aan het leerproces. 

Ook kun je tijdens de lessen gebruik maken van korte quizzes of polls om direct feedback te krijgen van je klas. Deze kunnen snel inzicht geven in hoe goed de stof is overgekomen en waar je eventueel nog extra aandacht aan moet besteden. Zo krijg je een real-time beeld van de voortgang van je leerlingen. 

De voordelen van formatief evalueren voor je leerlingen 

Het grote voordeel van formatief evalueren is dat het je leerlingen in staat stelt om actief deel te nemen aan hun eigen leerproces. In plaats van alleen aan het einde van een toetsperiode te zien wat ze fout deden, krijgen ze tijdens het leerproces al feedback waarmee ze direct aan de slag kunnen. Dit vergroot niet alleen hun leerresultaten, maar ook hun motivatie en zelfvertrouwen. 

Doordat leerlingen steeds kleine stappen vooruit zien, raken ze meer betrokken bij hun eigen ontwikkeling. Ze zien sneller waar ze staan ten opzichte van hun leerdoelen en wat ze nog kunnen verbeteren. Dit maakt hen zelfstandiger en verantwoordelijker voor hun eigen leerproces. 

Het volgen van cursussen: een investering in je carrière 

Het volgen van cursussen voor docenten voortgezet onderwijs waarin formatief evalueren centraal staat, is een belangrijke stap in je professionele ontwikkeling. Het stelt je in staat om je lessen flexibeler en effectiever te maken, en het biedt je handvatten om beter in te spelen op de individuele behoeften van je leerlingen. 

Daarnaast biedt het je de kans om met andere docenten ervaringen uit te wisselen en nieuwe methoden te ontdekken die je in je eigen lessen kunt toepassen. Het volgen van een cursus is niet alleen een investering in je eigen carrière, maar ook in de toekomst van je leerlingen.